Skutki uboczne leczenia nowotworu

Skutki uboczne to niepożądane efekty leczenia nowotworu. Należą do nich: utrata włosów, mdłości lub zmęczenie. Większość skutków ubocznych ustępuje po zakończeniu leczenia.

Skutki uboczne mogą mieć łagodny charakter i być krótkotrwałe. Zdarza się jednak, że są one bardziej nasilone.

Wystąpienie konkretnych skutków ubocznych jest uzależnione od sposobu leczenia. Każda osoba inaczej reaguje na leczenie. Zdarza się, że u pacjentów występują tylko niektóre wymienione tutaj skutki uboczne. Lekarze i pielęgniarki poinformują pacjenta o wszystkich skutkach ubocznych, które mogą u niego wystąpić.

Chemioterapia może obniżać poziom białych krwinek. Niski poziom białych krwinek nazywany jest neutropenią. Taki stan zwiększa prawdopodobieństwo infekcji.

• Należy natychmiast skontaktować się ze szpitalem, dzwoniąc pod otrzymany numer telefonu, jeśli:
• temperatura ciała przekroczy 37,5°C (99,5°F) lub 38°C (100,4°F), w zależności od zaleceń podanych przez zespół chemioterapeutyczny
• pacjent nagle poczuł się niedobrze, nawet mając normalną temperaturę
• wystąpiły objawy infekcji takie jak:
  • uczucie gorąca lub zimna
  • dreszcze
  • ból gardła
  • kaszel
  • biegunka
  • potrzeba częstego oddawania moczu.

Poziom białych krwinek zazwyczaj wraca do normy przed kolejnym podaniem leku. Przed kontynuacją chemioterapii wykonuje się badanie krwi. Jeśli poziom białych krwinek jest wciąż niski, lekarz może nieznacznie opóźnić podanie leków.

Radioterapia również może obniżyć poziom białych krwinek i zwiększyć ryzyko infekcji u niektórych osób. Zależy to od wielkość dawki oraz tego, która część ciała jest poddawana leczeniu. Lekarz lub pielęgniarka przekaże więcej informacji na ten temat.

Operacja chirurgiczna także zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji z powodu przerwania ciągłości skóry. Skóra stanowi część naturalnej ochrony organizmu przed bakteriami. Prawdopodobieństwo wystąpienia infekcji jest większe w miejscu rany pooperacyjnej.

Należy natychmiast poinformować lekarza, jeśli rana jest gorąca, nabrzmiała lub bolesna albo chory źle się poczuł.

Jeśli lekarz stwierdzi infekcję, może przepisać antybiotyki. Będą one podawane w formie tabletek lub iniekcji poprzez rurkę wprowadzoną w ramię lub dłoń.

Leczenie nowotworu może spowodować zmniejszenie liczby czerwonych krwinek. Skutkiem zmniejszenia się ich liczby może być poczucie zmęczenia oraz problemy z oddychaniem. Objawy takie należy zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. Może wystąpić potrzeba podania dodatkowych czerwonych krwinek. Jest to nazywane transfuzją krwi.

Leczenie nowotworu może obniżyć poziom płytek krwi. Siniaki lub krwawienia należy zgłosić lekarzowi. Dotyczy to krwawienia z nosa, dziąseł, krwistych plam lub wysypki na skórze. Niektórym pacjentom trzeba podać dodatkowe płytki.

Chemioterapia może wywołać utratę lub przerzedzenie się włosów. Nie wszystkie leki powodują wypadanie włosów. Niektóre wywołują tylko częściową utratę włosów. Inne mogą spowodować ich całkowitą utratę.

Wypadanie włosów zazwyczaj rozpoczyna się w drugim lub trzecim tygodniu po rozpoczęciu leczenia. Czasami może do tego dojść w ciągu kilku dni. Pacjent może zapytać o możliwość noszenia peruki lub treski/tupetu.

Włosy zwykle odrastają w ciągu kilku miesięcy po zakończeniu leczenia. Na początku mogą się kręcić i mieć inny kolor. Zazwyczaj jednak wracają do stanu sprzed leczenia.

Radioterapia również może spowodować utratę włosów. Włosy wypadają tylko w miejscu, w którym stosowana jest radioterapia. W przypadku radioterapii kierowanej na głowę może wypaść część włosów na głowie. W przypadku radioterapii piersi można stracić włosy pod pachą.

Terapia hormonalna może doprowadzić do przerzedzenia się włosów.

Utrata włosów może być bardzo przykrym doświadczeniem. Włosy jednak zazwyczaj odrastają po zakończeniu leczenia. Pielęgniarka udzieli porad na temat radzenia sobie z wypadaniem włosów.

Wszystkie metody leczenia nowotworów mogą powodować uczucie zmęczenia. Często nasila się ono pod koniec leczenia. Może utrzymywać się przez kilka tygodni po jego zakończeniu.

Należy jak najwięcej odpoczywać. Warto też wykonywać lekkie ćwiczenia fizyczne, na przykład krótkie spacery.

Niektóre metody leczenia nowotworów mogą powodować bolesność lub suchość jamy ustnej. Mogą też wystąpić małe owrzodzenia. Należy:

• pić dużo płynów
• delikatnie myć zęby miękką szczoteczką
• unikać gorących i pikantnych potraw.

Jeśli występuje ból w jamie ustnej, należy poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Sprawdzą oni, czy nie rozwinęła się infekcja. Mogą przepisać płyny do płukania ust i inne leki.

Leczenie nowotworu może wywoływać nudności i wymioty. Lekarz przepisze leki, aby zapobiec tym objawom lub je ograniczyć.

Jeśli wymioty nadal nie ustępują, należy poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Mogą oni przepisać inne, bardziej skuteczne leki.

Podczas leczenia nowotworu u niektórych pacjentów może wystąpić utrata apetytu. Warto wtedy zastąpić duże posiłki małymi, regularnie spożywanymi przekąskami. Wszelkie problemy związane z żywieniem należy zgłosić personelowi szpitala. Doradzi on, jak zwiększyć swój apetyt i zachować odpowiednią wagę.

Terapia może powodować zmianę w odczuwaniu smaków. Jedzenie może mieć metaliczny lub gorzki posmak. Pomocne może być ssanie cukierków smakowych bez cukru lub o smaku miętowym. Normalny smak powraca zazwyczaj po zakończeniu terapii.

Niektóre metody leczenia nowotworów mogą wywoływać zaparcia. Zaparcia mogą też powodować inne leki, takie jak środki przeciwbólowe czy lekarstwa przeciwwymiotne. Pomocne może okazać się picie dużych ilości płynów, spożywanie produktów bogatych w błonnik oraz wykonywanie lekkich ćwiczeń fizycznych. Jeśli zaparcia nie ustępują, może być konieczne zażycie środka przeczyszczającego. Można go otrzymać od swojego lekarza.

Niektóre metody leczenia nowotworów, a także niektóre leki, takie jak antybiotyki, mogą wywoływać biegunkę. Ważne jest, aby podczas biegunki pić dużo płynów. O wystąpieniu biegunki należy poinformować lekarza. Może on podać odpowiednie lekarstwa.

Leczenie nowotworu może mieć niepożądany wpływ na skórę. W zależności od sposobu leczenia mogą wystąpić niektóre z poniższych problemów ze skórą. Można podjąć pewne działania w celu pielęgnacji skóry.

Suchość i przebarwienia skóry:

• Pomocne może być stosowanie bezzapachowego kremu nawilżającego. Jeśli pacjent poddawany jest radioterapii, należy skonsultować możliwość używania kremu z lekarzem.
• Warto używać elektrycznej maszynki do golenia zamiast golić owłosienie na mokro. Zmniejszy to ryzyko skaleczenia.

Wzmożona wrażliwość na promienie słoneczne:

• Wychodząc na świeże powietrze, należy chronić się przed słońcem. Należy używać kremu z filtrem (SPF) o wartości nie mniejszej niż 30.
• Na głowę należy nakładać kapelusz lub chustkę.
• Należy nosić luźne ubrania z bawełny lub innych naturalnych włókien.

Zaczerwienienie i bolesność skóry:

• Nie należy używać mydła ani kremów zapachowych.
• Należy używać wyłącznie dezodorantów, kremów i mydeł zalecanych przez lekarza.

Wysypki i swędzenie:

• Należy porozmawiać z lekarzem lub pielęgniarką. Mogą oni przepisać odpowiednie leki lub kremy.
• Zaleca się kąpiele lub prysznice w letniej, a nie gorącej, wodzie.
• Nie należy drapać swędzących miejsc. Paznokcie powinny być krótkie i czyste.

Bolesność skóry na rękach i stopach:

• Jeśli wystąpi, należy niezwłocznie powiadomić o tym lekarza. Może być potrzebna modyfikacja sposobu leczenia.
• Należy poprosić lekarza o wskazanie kremów, które mogą pomóc.
• Należy utrzymywać dłonie i stopy chłodne.
• Zaleca się unikać gorącej wody.
• Nie należy nosić obcisłych skarpet, butów i rękawiczek.

Niektóre metody leczenia nowotworów mogą mieć wpływ na hormony. Jeśli prawdopodobne jest, że u pacjenta wystąpią hormonalne skutki uboczne, lekarz poinformuje go o tym przed rozpoczęciem leczenia. Hormonalne skutki uboczne mogą być tymczasowe lub trwałe.

Do objawów tych należą:

• uderzenia gorąca i silne pocenie się
• tkliwość klatki piersiowej (u mężczyzn)
• przyrost masy ciała
• kruchość kości
• obniżenie popędu seksualnego
• impotencja (u mężczyzn)
• zaburzenia cyklu miesiączkowego (u kobiet)
• suchość pochwy (u kobiet).

Co można zrobić samemu?

Można używać kilku cienkich warstw ubrań i pościeli. To oznacza, że można je zdjąć lub założyć / przykryć się nimi w przypadku uderzeń gorąca lub pocenia się.

• Warto kąpać się i brać prysznic w letniej, a nie gorącej, wodzie.
• Niektóre terapie uzupełniające pomagają zredukować objawy, jednak przed zastosowaniem którejkolwiek z nich należy skonsultować się z lekarzem.
• Istnieją leki i urządzenia dla mężczyzn, które pomagają w problemie impotencji.
• Kobiety mogą otrzymać leki, które złagodzą pewne objawy. Należy omówić tę kwestię z lekarzem.
• Należy dbać o aktywność fizyczną, na przykład chodzić na spacery. Pomoże to w utrzymaniu mocnych kości.

Ważne jest, aby zgłaszać wszelkie występujące skutki uboczne lekarzowi lub pielęgniarce. Mogą oni udzielić porad w tym zakresie. Często dostępne są rzeczy, które mogą pomóc.

Niniejsza broszura informacyjna została napisana oraz zredagowana przez zespół Cancer Information Development organizacji Macmillan Cancer Support. Została ona przetłumaczona przez profesjonalne biuro tłumaczeń.

Informacje tutaj zawarte zostały opracowane na podstawie książeczki Side effects of cancer treatments (Skutki uboczne leczenia nowotworu) wydanej przez organizację Macmillan. Możemy przesłać egzemplarz tej publikacji, ale jej pełna treść jest dostępna tylko w języku angielskim.

Przestawione tutaj informacje zostały sprawdzone przed odpowiednich specjalistów i zatwierdzone przez doktora Tima Ivesona, konsultanta onkologa i głównego redaktora medycznego organizacji Macmillan.

Dziękujemy także osobom dotkniętym chorobą nowotworową, które pomogły w redagowaniu tych informacji.

Wszystkie podawane przez nas informacje są oparte na najlepszych dostępnych danych naukowych. Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy, prosimy skontaktować się z nami, pisząc na adres: cancerinformationteam@macmillan.org.uk.

Ostatnia edycja tekstu: 2020 r.

Następna zaplanowana edycja tekstu: 2023 r.

MAC14364_Polish

Dokładamy wszelkich starań, aby przekazywane przez nas informacje były dokładne, jednak nie można zakładać, że odzwierciedlają one obecny stan badań medycznych, który nieustannie ulega zmianom. Osoby, które martwią się swoim stanem zdrowia, powinny skonsultować się z lekarzem. Organizacja Macmillan nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody wynikające z nieścisłości podanych tutaj informacji lub informacji pochodzących od osób trzecich, takich jak informacje przedstawione na stronach internetowych, do których łącza znajdują się w naszej witrynie.

© Macmillan Cancer Support 2020. Organizacja charytatywna zarejestrowana w Anglii i Walii (261017), Szkocji (SC039907) oraz na Wyspie Man (604). Adres siedziby: 89 Albert Embankment, 
London, SE1 7UQ.