Skutki uboczne leczenia nowotworu

Niniejsza broszura zawiera informacje na temat skutków ubocznych leczenia nowotworów.

Odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące przedstawionych tutaj informacji można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki w szpitalu, w którym odbywa się leczenie.

Można także zadzwonić do organizacji Macmillan Cancer Support pod darmowy numer telefonu 0808 808 0000 7 dni w tygodniu w godzinach od 08:00 do 20:00. Dysponujemy pomocą tłumaczy, więc można z nami porozmawiać w swoim języku. Po połączeniu się z naszą linią należy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się kontynuować rozmowę.

Więcej informacji na temat nowotworów w tym języku można znaleźć na naszej stronie internetowej. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations/polish.

Leczenie nowotworowe może oddziaływać na szpik kostny, gdzie powstają komórki krwi. Może to powodować obniżenie liczby komórek krwi. Najczęściej występuje to w przypadku chemioterapii. Niektóre leki stosowane w terapii celowanej i immunoterapii również mogą jednak powodować niską liczbę komórek krwi. W przypadku radioterapii występuje to tylko wtedy, gdy leczony jest duży obszar.

Zmniejszenie liczby krwinek białych nazywa się neutropenią. Jeśli liczba krwinek białych jest niska, zwiększa się podatność na infekcje.

W przypadku wystąpienia infekcji należy jak najszybciej przystąpić do jej leczenia. W razie wystąpienia u pacjenta któregokolwiek z poniższych objawów należy natychmiast skontaktować się ze szpitalem, dzwoniąc pod całodobowy numer telefonu:

• temperatura powyżej 37,5°C,
• temperatura poniżej 36°C,
• złe samopoczucie, nawet przy prawidłowej temperaturze ciała,
• objawy infekcji.

Objawy infekcji to między innymi:

• dreszcze i drżenie,
• ból gardła,
• kaszel,
• duszność,
• biegunka,
• konieczność częstego oddawania moczu lub dyskomfort w trakcie oddawania moczu.

Ważne jest, aby postępować zgodnie z wszelkimi zaleceniami zespołu onkologicznego.

Lekarz onkolog lub pielęgniarka poinformują pacjenta, kiedy najprawdopodobniej wystąpi obniżenie liczby krwinek białych. W tym czasie należy zachować szczególną ostrożność, aby zapobiec infekcjom.

Leczenie nowotworu może spowodować zmniejszenie liczby krwinek czerwonych.

Krwinki czerwone transportują tlen po całym organizmie. Jeżeli liczba krwinek czerwonych jest niska, nazywa się to niedokrwistością (anemią). Pacjent może doświadczać:

• wyraźnego spadku energii,
• duszności,
• zawrotów głowy.

W przypadku wystąpienia takich objawów należy poinformować o tym zespół onkologiczny. W razie znacznej anemii może zaistnieć potrzeba podania pacjentowi kroplówki uzupełniającej poziom krwinek czerwonych. Nazywa się to transfuzją krwi.

Leczenie nowotworu może obniżyć poziom płytek krwi. Płytki krwi to komórki, które biorą udział w krzepnięciu krwi.

Jeśli poziom płytek krwi obniży się, łatwiej mogą pojawiać się siniaki lub krwawienie. U pacjenta mogą wystąpić:

• krwawienie z nosa,
• krwawienie z dziąseł,
• obfite miesiączkowanie,
• krew w moczu lub stolcu,
• pojawienie się niewielkich czerwonych lub fioletowych plamek na skórze, które mogą przypominać wysypkę.

W przypadku wystąpienia siniaków lub krwawienia niewiadomego pochodzenia należy poinformować zespół onkologiczny. Niektóre osoby mogą potrzebować dodatkowych płytek krwi. Nazywa się to transfuzją płytek krwi.

Niektóre metody leczenia nowotworów, na przykład niektóre rodzaje chemioterapii, mogą czasami powodować wypadanie włosów. Wypadanie włosów jest zazwyczaj tymczasowe. Zespół onkologiczny poinformuje pacjenta, czy należy spodziewać się wypadania włosów.

Możliwe, że pacjent nie straci wszystkich włosów, ale ich stan i struktura mogą ulec zmianie. Stopień wypadania włosów może być różny. Zależy on od:

• eku lub kombinacji leków, które pacjent przyjmuje,
• dawki każdego leku,
• reakcji organizmu.

Wiele rodzajów leczenia nowotworów może powodować uczucie wyczerpania. Większość osób przestaje się szybko męczyć po zakończeniu leczenia. Ale u niektórych pacjentów wyczerpanie może się utrzymywać.

Należy jak najwięcej odpoczywać. Warto też wykonywać lekkie ćwiczenia fizyczne, na przykład krótkie spacery.

Wyczerpanie może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie i ogólne samopoczucie pacjenta. Prosimy porozmawiać z zespołem onkologicznym, aby dowiedzieć się, jak można pomóc. Na przykład zespół może być w stanie leczyć niektóre przyczyny wyczerpania, takie jak anemia.

Więcej informacji w języku polskim na temat wyczerpania (zmęczenia) znajduje się na naszej stronie internetowej: macmillan.org.uk/translations/polish.

Niektóre metody leczenia nowotworów mogą powodować bolesność lub suchość jamy ustnej. Mogą też wystąpić małe owrzodzenia. Należy starać się:

• spożywać duże ilości płynów,
• dbać o to, aby potrawy były wilgotne, dodając do nich sosy lub sosy pieczeniowe,
• delikatnie myć zęby miękką szczoteczką,
• przestrzegać zasad higieny jamy ustnej.

W przypadku wystąpienia bólu jamy ustnej, należy poinformować o tym zespół onkologiczny. Zespół może:

• sprawdzić, czy rozwinęła się infekcja,
• podać płyn do płukania jamy ustnej,
• przepisać leki lub zalecić przyjmowanie środków przeciwbólowych,
• przepisać żel chroniący błonę śluzową jamy ustnej.

Niektóre metody leczenia nowotworów mogą powodować nudności lub wymioty. W razie potrzeby zespół onkologiczny może przepisać pacjentowi leki przeciw nudnościom.

W przypadku, gdy leki nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, należy poinformować o tym zespół onkologiczny. Zespół może wówczas przepisać inny rodzaj leku.

Leki przeciwwymiotne działają lepiej, gdy przyjmuje się je regularnie. Niektóre leki przeciwwymiotne mogą powodować zaparcia.

Podczas leczenia nowotworu u niektórych pacjentów może wystąpić utrata apetytu. Warto wtedy zastąpić duże posiłki małymi, regularnie spożywanymi przekąskami. W przypadku pojawienia się problemów z jedzeniem należy poinformować o tym zespół onkologiczny. Doradzi on pacjentowi, jak zwiększyć apetyt i zachować odpowiednią wagę.

Terapia może powodować zmianę w odczuwaniu smaków. Jedzenie może mieć metaliczny lub gorzki posmak. Pomocne może być ssanie cukierków smakowych bez cukru lub o smaku miętowym. Poczucie smaku powraca zazwyczaj do normy po zakończeniu leczenia.

Niektóre metody leczenia nowotworów mogą wywoływać zaparcia. Zaparcie oznacza niemożność oddawania stolca tak często, jak zwykle. Stolec może stawać się twardszy, a jego wydalanie może być utrudnione lub bolesne.

Zaparcia mogą też powodować inne leki, takie jak środki przeciwbólowe czy lekarstwa przeciwwymiotne. Pomocne może okazać się picie dużych ilości płynów, spożywanie produktów bogatych w błonnik oraz wykonywanie lekkich ćwiczeń fizycznych. Jeśli zaparcia nie ustępują, może być konieczne zażycie środka przeczyszczającego.

Biegunka oznacza wydalanie większej niż zwykle ilości stolca (kału) lub oddawanie wodnistych albo luźnych stolców. Jeśli pacjent ma stomię, może ona być bardziej aktywna niż zwykle.

Wiele metod leczenia nowotworów i leków, takich jak antybiotyki, może powodować biegunkę. Może ona również być powodowana przez infekcję.

Biegunka może mieć charakter przejściowy i łagodny. Jednak u niektórych pacjentów może mieć ciężki przebieg i powodować odwodnienie. Pacjenci mogą czuć się bardzo źle i wymagać pomocy lekarza lub skontaktowania się ze szpitalem w celu uzyskania pomocy. Ważne jest, aby poinformować zespół onkologiczny o wystąpieniu biegunki, jej nasileniu lub nieskuteczności leczenia przeciwbiegunkowego. Ważne jest również, aby postępować zgodnie z wszelkimi zaleceniami zespołu onkologicznego.

Niektóre metody leczenia nowotworów mogą niekorzystnie wpływać na skórę. Zespół onkologiczny poinformuje pacjenta o wszelkich zmianach, które mogą wystąpić w wyniku leczenia nowotworu.

Zespół onkologiczny może udzielić porad dotyczących pielęgnacji skóry. Należy poinformować zespół onkologiczny o wszelkich zmianach skórnych. Bardzo ważne jest przestrzeganie zaleceń zespołu. Konieczne może być stosowanie niektórych produktów lub unikanie innych.

W przypadku suchości lub swędzenia skóry należy stosować krem nawilżający co najmniej dwa razy dziennie na twarz i ciało. Konieczne może okazać się stosowanie bardziej odżywczego kremu nawilżającego niż ten, którego pacjent używa na co dzień.

Jeśli skóra bardzo swędzi, należy chronić ją przed zadrapaniami, dbając, aby paznokcie były czyste i krótko obcięte. Zamiast drapania, należy pocierać lub delikatnie klepać swędzące miejsca.

Podczas przebywania na słońcu należy stosować krem przeciwsłoneczny z wysokim filtrem (co najmniej SPF 30). Należy chronić skórę, unikając przebywania na słońcu w najgorętszej porze dnia.

Niektóre metody leczenia mogą spowolnić wzrost paznokci lub sprawić, że staną się one bardziej łamliwe. Na paznokciach mogą pojawić się bruzdy bądź białe lub ciemne, podłużne przebarwienia. Niekiedy paznokcie mogą odchodzić lub odpadać.

Wszelkie zmiany dotyczące paznokci należy zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. Po zakończeniu leczenia nowotworowego paznokcie powinny powrócić do normalnego stanu.

Niektóre leki stosowane w leczeniu nowotworów mogą powodować bolesność dłoni lub podeszew stóp. U pacjentów z jasną karnację, skóra może stać się zaczerwieniona. U pacjentów z ciemną karnację, skóra może stać się ciemniejsza.

W dłoniach lub podeszwach stóp może również wystąpić ból lub mrowienie. Taki stan nazywa się erytrodyzestezją dłoniowo-podeszwową lub zespołem dłoniowo-podeszwowym. W przypadku wystąpienia takich objawów należy poinformować o tym zespół onkologiczny. W celu złagodzenia bólu rąk i stóp pomocne może okazać się:

• utrzymywanie niskiej temperatury dłoni i stóp,
• regularne nawilżanie skóry,
• noszenie rękawiczek podczas wykonywania prac domowych lub ogrodniczych,
• unikanie noszenia obcisłych skarpet, butów i rękawiczek.

Hormony kontrolują wiele różnych procesów zachodzących w organizmie. Niektóre terapie hormonalne mogą powodować zmiany poziomu hormonów płciowych, estrogenu i testosteronu. Skutki uboczne terapii hormonalnej mogą być tymczasowe lub trwałe.

Należą do nich:

• uderzenia gorąca i pocenie się
• wahania nastroju,
• obniżenie popędu seksualnego,
• problemy z erekcją,
• suchość pochwy,
• zmęczenie.

Immunoterapia może wpływać na sposób wytwarzania hormonów przez organizm. Pacjenta można poddawać regularnym badaniom krwi w celu sprawdzenia poziomu hormonów i leczeniu mającym na celu ich regulację. Jeśli pacjent jest poddawany immunoterapii, zespół onkologiczny poinformuje go, na co należy zwrócić uwagę.

Czasami skutki uboczne immunoterapii mogą pojawić się po zakończeniu leczenia. W przypadku zauważenia skutków ubocznych związanych z hormonami podczas lub po zakończeniu immunoterapii, należy natychmiast poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Mogą oni udzielić porady i zapewnić odpowiednie leczenie.

W przypadku wystąpienia uderzeń gorąca i pocenia się należy:

• wybierać ubrania i pościel z naturalnych materiałów, takich jak bawełna,
• ubierać więcej niż jedną warstwę odzieży, aby móc ściągać ją w razie potrzeby,
• utrzymywać chłodną temperaturę w pomieszczeniu lub używać wentylatora,
• brać prysznic lub kąpiel w letniej wodzie, a nie w gorącej,
• pomocne może okazać się spożywanie zimnych napojów, ale należy unikać alkoholu i kofeiny.

W przypadku zauważenia zmian nastroju lub popędu seksualnego należy skontaktować się z zespołem onkologicznym. Może on zaproponować pacjentowi leczenie i wsparcie lub skierować go do psychologa.

Prosimy porozmawiać z zespołem onkologicznym o dostępnych metodach leczenia i wsparciu w przypadku wystąpienia skutków ubocznych, takich jak problemy z erekcją i suchość pochwy.

W Macmillan wiemy, jak diagnoza nowotworu może wpłynąć na całe życie pacjenta i dlatego jesteśmy tu, aby wspierać chorych.

Linia wsparcia Macmillan

Dysponujemy pomocą tłumaczy, więc można z nami porozmawiać w swoim własnym języku. Wystarczy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się rozmawiać.

Pod numerem linii wsparcia Macmillan nasi doradcy-eksperci mogą pomóc w przypadku pytań medycznych lub wysłuchać osoby, które potrzebują rozmowy. Mogą również porozmawiać o obawach związanych z pieniędzmi i polecić inne przydatne organizacje, które oferują pomoc. Nasza bezpłatna, poufna linia telefoniczna jest czynna 7 dni w tygodniu w godzinach od 08:00 do 20:00. Jej numer to 0808 808 0000.

Witryna internetowa Macmillan

W naszej witrynie można znaleźć mnóstwo informacji w języku angielskim na temat nowotworów. Mamy również więcej informacji w innych językach na stronie macmillan.org.uk/translations.

Możemy również przetłumaczyć informacje na życzenie pacjenta. Prosimy wysłać wiadomość e-mail z Pana/Pani życzeniami na adres informationproductionteam@macmillan.org.uk.

Centra informacji

Nasze centra informacji i wsparcia są zlokalizowane w szpitalach, bibliotekach i punktach mobilnych. Zachęcamy do wizyty w takim centrum, gdzie można zasięgnąć informacji i porozmawiać z kimś w cztery oczy. Najbliższe centra można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/informationcentres lub dzwoniąc pod nasz numer 0808 808 0000.

Lokalne grupy wsparcia

W grupie wsparcia można porozmawiać z innymi osobami zmagającymi się z chorobą nowotworową. Informacje na temat swoich lokalnych grup wsparcia można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/supportgroups lub dzwoniąc pod numer 0808 808 0000.

Społeczność internetowa Macmillan

Można także porozmawiać z innymi osobami dotkniętymi nowotworem na stronie: macmillan.org.uk/community.

Można tam nawiązywać kontakty przez całą dobę. Można podzielić się swoim doświadczeniem, zadać pytania lub poczytać wpisy innych osób.

Niniejsza broszura informacyjna została napisana oraz zredagowana przez zespół Cancer Information Development organizacji Macmillan Cancer Support. Została ona przetłumaczona na język polski przez profesjonalne biuro tłumaczeń.

Informacje w niej zawarte opierają się na naszych materiałach na temat skutków ubocznych raka dostępnych w języku angielskim na naszej stronie internetowej.

Zostały one przejrzane przez odpowiednich specjalistów i zatwierdzone przez członków Centrum Wiedzy Specjalistycznej Macmillan.

Dziękujemy także osobom dotkniętym chorobą nowotworową, które pomogły w redagowaniu tych informacji.

Nasze informacje są przygotowywane na podstawie najnowszych dowodów naukowych. Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy, prosimy o wysłanie wiadomości e-mail na adres: informationproductionteam@macmillan.org.uk.

Ostatnia edycja tekstu: 2025 r.

Następna zaplanowana edycja tekstu: 2028 r.

MAC14364_Polish_E03

Dokładamy wszelkich starań, aby przekazywane przez nas informacje były dokładne i aktualne, jednak nie mogą one zastąpić specjalistycznej porady lekarskiej udzielonej konkretnemu pacjentowi. W zakresie dopuszczonym przez prawo organizacja Macmillan nie ponosi odpowiedzialności w związku z wykorzystaniem którychkolwiek z informacji zawartych w niniejszej publikacji, informacji od osób trzecich ani informacji zawartych na podanych stronach internetowych lub do których przedstawiono odnośniki.

© Macmillan Cancer Support 2025 – organizacja charytatywna zarejestrowana w Anglii i Walii (261017), Szkocji (SC039907) oraz na Wyspie Man (604), działająca także w Irlandii Północnej. Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości gwarancji, zarejestrowana w Anglii i Walii pod numerem 2400969. Numer rejestracyjny spółki na Wyspie Man: 4694F. Adres siedziby: 3rd Floor, Bronze Building, The Forge, 105 Sumner Street, London, SE1 9HZ. Numer VAT: 668265007