Rak piersi

Niniejsza broszura zawiera informacje na temat raka piersi i sposobów jego leczenia.

Znaczenie wszystkich pogrubionych pojęć zostało wyjaśnione w wykazie na końcu tej publikacji.

Odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące przedstawionych tutaj informacji można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki w szpitalu, w którym odbywa się leczenie.

Można także zadzwonić do organizacji Macmillan Cancer Support pod darmowy numer telefonu 0808 808 0000, 7 dni w tygodniu w godzinach od 8.00 do 20.00. Dostępna jest pomoc tłumaczy, więc można skontaktować się z nami w swoim języku ojczystym. Po połączeniu się z naszą linią należy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się kontynuować rozmowę (należy powiedzieć „połlysz” (po polsku)).

Więcej informacji na temat chorób nowotworowych w języku polskim znajduje się na stronie: macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/polish

Tkanka tworząca ciało składa się z małych komórek. Rak piersi pojawia się, gdy komórki w piersi powiększają się w niekontrolowany sposób i tworzą grudkę nazywaną guzem (rakiem pierwotnym). Komórki nowotworowe czasami rozprzestrzeniają się poprzez krew lub układ limfatyczny na inne części ciała. Takie zjawisko nazywa się przerzutem.

Wyróżnia się kilka rodzajów raka piersi, ale wszystkie leczy się podobnie. Rak piersi występuje głównie u kobiet. Mężczyźni także na niego chorują, ale zdarza się to rzadko.

Rakiem piersi nie można się zarazić i nie przenosi się on na inne osoby.

Stopnie zaawansowania i złośliwości raka piersi

• Stadium zaawansowania nowotworu określa jego rozmiar i to, czy się rozprzestrzenił.
• Stopień złośliwości nowotworu określa, jak szybko może się on rozwijać

Receptory

Niektóre komórki nowotworu piersi posiadają receptory, do których mogą przyłączać się hormony lub białka. Te substancje mogą powodować wzrost nowotworu.

• Hormony – niektóre rodzaje nowotworów piersi posiadają receptory hormonu o nazwie estrogen. Nazywa się je ER-pozytywnymi rakami piersi. W przypadku raka ER-pozytywnego skuteczne są metody leczenia zwane terapiami hormonalnymi. Raki piersi mogą również zawierać receptory hormonu o nazwie progesteron.
• Białka – niektóre raki piersi posiadają na powierzchni swoich komórek zbyt dużą ilość białka HER2. Nazywa się je rakami piersi HER2-dodatnimi. Na ten rodzaj raka lekarz może przepisać trastuzumab. Ten środek należy do grupy leków nazywanych terapiami celowanymi.

Potrójnie ujemny (negatywny) rak piersi

Rak piersi, który nie zawiera receptorów hormonów ani białek nazywany jest potrójnie ujemnym (negatywnym) rakiem piersi. 1 na 5 kobiet z rakiem piersi (20%) ma raka potrójnie ujemnego. Częściej występuje on u kobiet młodszych. Lekarz lub pielęgniarka mogą udzielić więcej informacji na ten temat.

Należy zawsze omówić z lekarzem każdą metodę leczenia, aby zrozumieć, co ona oznacza. Po rozmowie lekarz zazwyczaj prosi pacjentkę o podpisanie formularza, w którym pacjentka stwierdza, że rozumie, na czym polega leczenie, i wyraża na nie zgodę. Jest to nazywane wyrażeniem zgody. Lekarz nie zastosuje żadnego leczenia, o ile pacjentka nie wyraziła na nie zgody.

Na spotkanie warto przyjść z osobą, która mówi zarówno po [polsku], jak i po angielsku. Szpital może też zamówić dla pacjenta usługi tłumacza. W razie takiej potrzeby należy poprosić o to pielęgniarkę.

Metody leczenia raka piersi to:

• operacja (zabieg chirurgiczny)
• farmakoterapia (chemioterapia, terapia hormonalna, terapia celowana)
• radioterapia.

Wiele osób leczy się z użyciem więcej niż jednej metody leczenia, np. operacyjnie, a następnie za pomocą radioterapii. Można także przyjmować chemioterapię przed operacją lub po niej.

Operacja (zabieg chirurgiczny) w celu usunięcia nowotworu to częsta metoda leczenia raka piersi. Lekarz usuwa nowotwór i pewną ilość zdrowej tkanki wokół niego. Rodzaj operacji zależy od rozmiaru nowotworu, jego lokalizacji w piersi oraz preferencji pacjenta.

Lekarz może porozmawiać z pacjentką o możliwości operacji w celu usunięcia:

• tylko nowotworu (szerokie nacięcie miejscowe)
• całej piersi (mastektomia).

U niektórych osób w trakcie tej zasadniczej operacji wykonuje się dodatkowy zabieg w celu uzyskania nowego kształtu piersi (rekonstrukcja piersi). Inne osoby wolą, aby rekonstrukcja odbyła się w późniejszym czasie. O różnych metodach wykonania tego zabiegu oraz samym zabiegu można porozmawiać ze swoim lekarzem. Jeśli nie wykonano rekonstrukcji piersi, pielęgniarka może przekazać pacjentce sztuczną pierś (protezę), którą można włożyć do biustonosza.

Podczas operacji chirurg usuwa zazwyczaj pewną część węzłów chłonnych. Usuwa je pod ramieniem po tej stronie, po której znajduje się nowotwór. Węzły usuwa się, aby sprawdzić, czy nie znajdują się już w nich komórki rakowe. To pomaga lekarzowi zdecydować, czy potrzebne jest dalsze leczenie. Lekarz lub pielęgniarka wyjaśnią, w jaki sposób usuwa się węzły chłonne.

Jeśli w węzłach chłonnych znajdują się komórki rakowe, pacjentce proponuje się niekiedy chirurgiczne usunięcie pozostałych węzłów chłonnych. U niektórych kobiet zamiast operacji chirurgicznej można zastosować radioterapię węzłów chłonnych.

Posiadamy dodatkowe materiały informacyjne w [języku polskim] na temat planowania zabiegów chirurgicznych oraz odpowiedzi, czego należy się spodziewać po operacji.

Radioterapia polega na stosowaniu promieni rentgenowskich o dużej energii w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Może ona także uszkadzać prawidłowe komórki, ale te zwykle regenerują się po zakończeniu leczenia.

Często radioterapię stosuje się po operacji, gdy rana już się zagoiła. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko nawrotu raka (wznowy). Po wykonaniu szerokiego nacięcia miejscowego zazwyczaj stosuje się radioterapię na pozostałą tkankę piersi. Sporadycznie po mastektomii można zastosować radioterapię.

Radioterapia może także obejmować dół pachowy, aby wyleczyć pozostałe węzły chłonne.

Posiadamy dodatkowe materiały informacyjne w języku polskim dotyczące radioterapii i niektórych jej skutków ubocznych.

Chemioterapia polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych w celu zniszczenia komórek rakowych. Leki podaje się zazwyczaj dożylnie lub w formie tabletek. Chemioterapia może zmniejszyć ryzyko nawrotu raka piersi.

Lekarz może zalecić chemioterapię, jeśli:

• rak jest duży
• rak rozprzestrzenił się na węzły chłonne
• rak cechuje się wysokim stopniem złośliwości
• u pacjentki występuje potrójne ujemny rak piersi
• u pacjentki występuje HER2-dodatni rak piersi.

U niektórych osób chemioterapię można także zastosować przed operacją chirurgiczną w celu zmniejszenia rozmiarów nowotworu. To zwykle oznacza, że potrzebna jest mniejsza operacja.

Chemioterapia może wywołać skutki uboczne, które pogarszają samopoczucie pacjentki. Różne leki mogą wywoływać odmienne skutki uboczne, które obejmują:

• większe prawdopodobieństwo nabycia zakażenia
• uczucie zmęczenia
• nudności i wymioty
• biegunkę lub zaparcie
• owrzodzenie w obrębie jamy ustnej
• utratę włosów.

Lekarz może omówić z pacjentką możliwe skutki uboczne i sposoby radzenia sobie z nimi. Większość skutków ubocznych można ograniczyć za pomocą leków. Większość z nich ustępuje po zakończeniu chemioterapii.

Posiadamy dodatkowe materiały informacyjne w języku polskim dotyczące chemioterapii i niektórych jej skutków ubocznych.

W przypadku nowotworu z receptorami estrogenów (ER-dodatniego/ER-pozytywnego) zazwyczaj stosuje się terapię hormonalną. Terapie hormonalne obniżają stężenie estrogenu w organizmie lub zapobiegają wiązaniu się tego hormonu z komórkami nowotworowymi. Zwykle terapię hormonalną rozpoczyna się po operacji chirurgicznej lub chemioterapii i trwa ona kilka lat.

Terapia hormonalna pomaga zmniejszyć ryzyko nawrotu (wznowy) raka piersi. Pomaga również w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia nowego raka piersi w drugiej piersi. Czasami leki stosowane w terapii hormonalnej podaje się przed zabiegiem chirurgicznym w celu zmniejszenia rozmiarów guza i uniknięcia mastektomii. Leczenie prowadzi się za pomocą różnych leków, takich jak tamoksyfen, letrozol czy anastrozol. Wybór leku zależy od:

• tego, czy kobieta przeszła już menopauzę
• ryzyka nawrotu raka
• prawdopodobnego wpływu skutków ubocznych na pacjentkę.

Skutki uboczne terapii hormonalnej obejmują:

• uderzenia gorąca i pocenie się
• ból stawów
• obniżenie popędu seksualnego.

Jeśli pacjentka nie przechodziła menopauzy, zatrzymanie czynności jajników jest kolejnym sposobem obniżenia stężenia estrogenów w jej organizmie. Istnieją dwie metody leczenia, dzięki którym to się osiąga:

• supresja jajników, która powstrzymuje się je od produkcji estrogenu i wywołuje czasową menopauzę
• ablacja jajników, tzn. usunięcie jajników i wywołanie trwałej menopauzy.

Zazwyczaj terapia hormonalna zostanie zastosowana razem z innymi metodami leczenia.

Jeśli pacjentce zaproponowano którąś z tych metod powstrzymania czynności jajników, lekarz udzieli więcej informacji i odpowie na każde nasuwające się pytanie.

W przypadku obaw o płodność można porozmawiać o tym ze swoim lekarzem przed rozpoczęciem leczenia.

W przypadku raka HER2-dodatniego lekarz może zalecić podawanie trastuzumabu. Preparat ten należy do grupy leków nazywanych lekami celowanymi. Trastuzumab powstrzymuje białko HER2 od pobudzania wzrostu komórek nowotworowych. Zazwyczaj przyjmuje się trastuzumab co 3 tygodnie przez rok. Można go stosować samodzielnie, tzn. bez innych leków lub w skojarzeniu z chemioterapią. Może to nastąpić przed lub po zabiegu chirurgicznym i radioterapii.

Skutki uboczne są zwykle łagodne, ale mogą obejmować:

• ból głowy
• wysoką temperaturę ciała (gorączkę) i dreszcze
• nudności/wymioty.

Można stosować trastuzumab z skojarzeniu z innym lekiem celowanym nazywanym pertuzumabem (Perjeta®) i z jednym z chemioterapeutyków. Leki te można podać przed operacją, jeśli istnieje wysokie ryzyko nawrotu raka.

Sporadycznie trastuzumab może wpływać na serce. W celu skontrolowania stanu serca bada się je przed rozpoczęciem leczenia i w jego trakcie.

Bisfosfoniany są lekami, które można stosować w raku piersi na wczesnym etapie w celu:

• wspomożenia ochrony kości przed następstwami leczenia
• zmniejszenia ryzyka nawrotu raka.

Pewne leki hormonalne i chemioterapeutyki mogą wywołać wczesną menopauzę, co zwiększa ryzyko zmniejszenia się grubości (ścieńczenia) kości (osteoporozy). Lekarz może przepisać bisfosfoniany, jeśli pacjent jest zagrożony osteoporozą lub jeśli ta choroba już u niego występuje.

W przypadku wczesnego raka piersi bisfosfoniany mogą czasami zmniejszyć ryzyko rozprzestrzenienia się nowotworu do kości. Bisfosfoniany przyjmuje się przez 3–5 lat. Tę metodę leczenia zazwyczaj stosuje się, jeśli ryzyko powrotu nowotworu (wznowy) jest większe niż zwykle. Lekarz lub pielęgniarka mogą udzielić więcej informacji na ten temat.

Antykoncepcja

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)

Po otrzymaniu informacji, że ma się raka, można się czuć przytłoczonym i odczuwać wiele różnych emocji. W takiej sytuacji żadne emocje nie są ani właściwe, ani niewłaściwe. Istnieje wiele sposobów radzenia sobie z emocjami. Pomocna może okazać się rozmowa z bliskim przyjacielem lub krewnym. Pomóc może także lekarz lub pielęgniarka.

Można zadzwonić do organizacji Macmillan pod bezpłatny numer 0808 808 0000 i porozmawiać z nami w języku polskim za pośrednictwem tłumacza. Można porozmawiać z nami o swoich obawach i kwestiach medycznych. Po uzyskaniu połączenia telefonicznego wystarczy powiedzieć po angielsku „język polski” (czyli: „połlysz”).

Nasza infolinia jest czynna 7 dni w tygodniu, w godzinach od 8.00 do 20.00.